ALAÇATI EVLERİ

Alaçatı'nın Arnavut kaldırımı taşı ile kaplı dar sokaklarını iki ya da tek katlı taş evler gölgeler. İşte bu tarihi mimari doku Alaçatı'nın sahip olduğu en önemli ekonomik değerdir.

Beldemizin bozulmadan keşfedilmesi ve taş evleri restore ederek yerleşenlerin, koruma amaçlı yapılaşmaya önem vermesi nedeniyle, Alaçatı, ülkemizin kontrollü gelişen ve korunan beldelerinden biri, belki de en güzeli haline gelmiştir. Alaçatı evlerinde yöreden çıkarılan ve işlendikten sonra sertleşen beyaz taş kullanılır. Bu taş, zaman içerisinde sarararak binaların yaşını yansıtır.

Alaçatı evlerinde alt kat duvarları, birinci kat duvarlarına göre daha kalın işlenmiştir. Duvar yapımında çimento yerine kullanılan harç (içinde toprak, kireç, saman, yumurta akı vs. olan), evlerin kışın sıcak, yazın soğuk kalmasını sağlar. Bazı evlerin tamamında taş, bazılarının ise alt katında taş, üst katında tuğla ya da ahşap kullanmıştır.

Beldemizde yeni inşa edilen evler, taşın maliyeti yüksek bir inşaat malzemesi olması nedeniyle, tuğla kullanılarak, köy sıvasıyla eski tarza uygun olarak yapılmaktadır. Eski evlerin çoğunda görüleceği gibi, dış etkenlerden korunmak amacıyla sıva ve sıva süsleri bolca kullanılmıştır. Sıva yapılmadan taş gösterilmek istenen duvarlarda, taş fazla işlenmeden, sadece fazla çıkıntıları düzeltilerek, doğal görüntüsü korunarak kullanılır. Taşlar düzgün dikdörtgen haline getirilmeden, değişik boyutlarda yatay olarak yerleştirilir ve aralarda küçük taşlar da kullanılır. Bir Alaçatı evinde taş duvar görüntüsü vermek için kullanılan, taş kaplama veya kayrak kaplama, kesinlikle yapının görüntü kalitesini düşüren uygulamalardır.

Sıvayla korunmuş eski Alaçatı evleri açık renk kireç badana ile boyanmıştır. Bunlar beyaz ve oksit sarı tonlarıdır. Kapı ve pencere kenarları birçok evde çivit mavi kullanılarak çerçevelendirilmiştir. Pembe, yeşil, mavi, kırmızı gibi renkler Alaçatı kültüründe yoktur.

İç bahçesi (avlu) olan evlerin 2- 4 metre yüksekliğindeki bahçe duvarlarının kalınlığı 50 cm.dir. Evlerin pencereleri düz veya kemerli olarak yapılıp, dik ve uzundur. Yatay ve geniş pencereler kullanılmazlar. Depreme dayanıklı olması için kapı ve pencereler bina köşelerinden en az 1 m. uzaklıkta yer alır. Genelde kalın duvarlar güneş ışığının pencere boşluğundan odaya yayılmasını engeller. Bu nedenle pencerelerin bina içine bakan boşlukları genişletilerek ışığın daha bol girmesi sağlanır.

Kapı ve pencere kepenkleri binayı süsleyen en önemli unsurlardır. Bu nedenle, ahşap veya demir dışında malzeme kullanılmamaktadır. Alaçatı evlerinde alaturka kiremit kullanılmıştır. Çatı köşe süslemeleri "kartal kanadı" denilen, iki oluklu kiremit kullanılarak yapılır. Alaçatı evlerinde zemin döşemeleri ahşap, kayrak taşı, doğal renkli ve klasik desenli karo plakalarla kaplanmıştır. Tamamen ahşap yapılan kat arası döşemelerde, kalın taşıyıcılar dikdörtgen veya yuvarlak formda yerleştirildikten sonra döşeme altı atkılar atılır ve döşeme tahtası çakılır. Eski zamanlarda Alaçatı evlerinin alt katları tütün depolamak veya hayvan barındırmak için; üst katları ise yaşam alanı olarak kullanılmıştır.

Alaçatı'nın merkezi 2006 yılında "kentsel sit" ilan edilmiştir. Eski evleri aslına uygun olmaksızın onarmak veya geleneksel mimari dokuya aykırı unsurlar içeren yeni binalar yapmak yasaktır. Günümüzde onarılan bir çok taş ev, küçük otel, restoran, kafe ve alışveriş noktası olarak Alaçatı ekonomisine katkı sağlamaktadır.